In dit derde interview rond het lokaal waardeketenmodel van House of Design is Hendrik Jan Hoekstra aan het woord. Hij werkt bij het Friesland College en vertegenwoordigt de schakel ‘kennis en onderwijs’. Hendrik Jan benadrukt in dit gesprek het belang van goed opgeleide en geëngageerde mbo’ers en vertelt hoe het model wordt toegepast in het onderwijs.
Kun je jezelf kort introduceren?
‘Ik werk bij het Friesland College en ben als innovatiebegeleider verbonden aan het opleidingsdomein D’Drive, de school voor creatieve industrie, pedagogisch werk en alles wat met digitalisering te maken heeft. In mijn functie speel ik in op ontwikkelingen buiten de school, in de samenleving, en kijk of wij als Friesland College iets met deze bewegingen kunnen en willen. Ik houd ervan om verschillende werelden bij elkaar te brengen. Een belangrijke voorwaarde is daarbij of een partnerschap de gezamenlijke doelstellingen en wensen versterkt.’
Hoe ben je in contact gekomen met House of Design?
‘De samenwerking is ooit begonnen in de Blokhuispoort in Leeuwarden tijdens de feestelijke opening van een ‘creativiteitshub’, een initiatief van NHL Stenden en het Friesland College. Tijdens het etentje na afloop kwam ik naast Eileen te zitten en we hebben sindsdien contact gehouden. Later – in het kader van de Global Goals – wilde ik binnen D’Drive graag een project gaan draaien met de circulaire economie als uitgangspunt en heb ik Eileen gebeld. Het project Craft you Future ontstond en daarmee heeft onze samenwerking echt vorm gekregen.’
Wat is voor jou de meerwaarde van de samenwerking?
‘Het is belangrijk om mensen om je heen te hebben die je inspireren en uit een andere wereld komen, een andere (werk)achtergrond hebben. Doorwrocht zijn; door ervaring weten waar ze het over hebben. Dat vind ik bij Eileen, je drukt op een knop en er komt een hele hoop kennis uit. Ze beschikt over een container aan ervaring en heeft inmiddels tal aan projecten achter zich. Eileen kan concepten en ideeën heel goed vertalen naar een praktisch mbo-niveau. Dat vind ik de grote toegevoegde waarde.
Belangrijk is ook dat haar verhaal niet moeilijk uit te leggen is, je kijkt naar het waardeketenmodel en je denkt ‘ja, dat is logisch’. Ook heeft ze een groot netwerk en zo kunnen we snel verbindingen maken.’
House of Design werkt graag samen met design- en vakopleidingen omdat daar de ontwerper en maker van de toekomst wordt opgeleid. Wat moet die ontwerper of maker weten en kunnen volgens jou?
‘Ik wil heel graag dat een student ‘T-shaped’ is als hij of zij bij ons van de opleiding komt; een goeie én geëngageerde vakman die zich bewust is van de impact van zijn of haar product. Een ‘T-shaped professional’ is in de diepte – de verticale balk van de T – een deskundige vakman, en in de breedte – het dakje van de T – iemand die goed in staat is om met mensen uit andere disciplines samen te werken en zich bewust is van de rol die hij of zij heeft binnen een groep collega’s, in een keten, in de samenleving.’
Welke rol speelt het lokaal waardeketenmodel hierbij?
‘In het lokaal waardeketenmodel (zie model rechts) zitten alle waarden die belangrijk zijn voor onze leefomgeving. Het inspireert tot het stellen van vragen als ‘welke positie kun jij als student – naast een goede vakman of vakvrouw zijn – innemen om de wereld een beetje beter te maken? Als school hebben wij ook de taak om burgerschapsonderwijs te geven en daar kunnen wij met het waardeketenmodel van House of Design op een mooie manier invulling aan geven, het biedt er een goede kapstok voor.
Het lokaal waardeketenmodel is inspirerend voor mbo-studenten. We hebben dat getest in het project Van vlas tot lap. De uitdaging is om het model tot de verbeelding te laten spreken en toepasbaar te maken. De studenten te verleiden om uit hun comfortzone te komen, verder te denken en niet meteen voor de meest voor de hand liggende oplossing te gaan.’
Hoe wordt het model toegepast binnen de opleidingen?
‘Wij laten studenten Mode Design vanaf de eerste week nadenken over vragen als ‘weet je waar je spijkerbroek vandaan komt?, weet je hoe het zit het met de arbeidsomstandigheden waarin mensen werken?, weet je welke bewerkingen de broek krijgt om het er kapot uit te laten zien? welke reis legt die broek af voor het vanuit bijvoorbeeld China bij ons ik de winkel ligt? Je maakt zo als het ware een bewustzijnsreis met de studenten.
Een ander voorbeeld: onze studenten Interieur Design gaan in het derde of vierde jaar naar Salone del Mobile in Milaan. Het is belangrijk dat studenten weten dat wat ze uit die ervaring halen, afhangt van hoe ze er naartoe gaan. Ben je vooral geïnteresseerd in – even gechargeerd – de nieuwe kleur voor het najaar of kijk je breder en let je ook op thema’s als duurzaamheid? Je geeft de studenten zo een zoektocht mee.’
Kun je het belang van het lokaal waardeketenmodel uitleggen op basis van een specifiek project?
‘Door studenten in een project te laten werken met het lokaal waardeketenmodel wordt het inzichtelijk en kan het inspireren tot duurzaam denken en doen. We gebruiken het model bijvoorbeeld in het project Craft you Future. Dit project richt zich op het belang van oude ambachten, nieuwe technieken en hoe je deze toe kunt passen in de circulaire economie. In Craft your Future werken onze studenten samen met studenten uit andere landen, maken kennis met beroepen uit die landen en leren over de materialen die er gebruikt worden. Ze gaan de waarde van ambachten zien en leren samenwerken met studenten met een andere achtergrond en cultuur, en dat verruimt hun blikveld.
Een project als Craft your Future is van waarde voor het Friesland College vanwege de drieslag ambachten, nieuwe technieken en circulaire economie. Deze drie elementen zijn opgenomen in het managementcontract van D’Drive. Een opleiding moet op een gegeven moment opnieuw worden vormgegeven, moet aan nieuwe eisen gaan voldoen en als we aan de slag gaan met ontwikkelingen op dit gebied, moeten deze aspecten meegenomen worden.’
Wat betekent het model voor de aansluiting met het werkveld?
‘Productie wordt steeds vaker dicht bij huis gehouden. Zo hebben bedrijven meer zicht op bijvoorbeeld het naleven van duurzaamheidsnormen en arbeidsomstandigheden. Lokale productie betekent ook dat de vraag naar goed opgeleide, geëngageerde mbo’ers toe gaat nemen. Het is dus belangrijk om op een mbo aandacht te besteden aan het belang van een waardeketenmodel. Je moet de mbo’er meekrijgen als je veranderingen wilt doorvoeren, op wat voor gebied dan ook.
In veel trajecten wordt het mbo overgeslagen. Onderzoek wordt gedaan op universiteiten, hbo’ers moeten het toepasbaar maken en dan houdt het vaak op. Terwijl mbo’ers het grootste deel uitmaken van het personeel binnen bedrijven. Als je een slag wilt maken, een verandering door wilt voeren, investeer dan in het mbo, plant daar zaadjes! Met de slagkracht van een mbo’er kun je naar mijn idee heel veel bereiken. Dat zijn de werknemers van de toekomst. Zij moeten de plannen en ideeën realiseren.’
Wat zijn de toekomstplannen, geïnspireerd op deze werkwijze?
‘We gaan beginnen met het creëren van cross-overs. Op het Friesland College zijn we georganiseerd in domeinen, we hebben bijvoorbeeld de afdeling Commercie en Dienstverlening. Dit domein kan heel goed iets toevoegen aan een project als Craft your Future. D’Drivers zijn de makers en studenten Commercie en Dienstverlening kunnen gaan onderzoeken hoe de producten op de markt te brengen zijn. Bij ‘Wadafval – van plastic soup naar groentesoep’, het volgende project met House of Design, betrekken we deze afdeling dan ook graag. Circulariteit en ketendenken zijn in dit domein natuurlijk ook van belang. We gaan kijken hoe de studenten van deze opleidingen een rol kunnen gaan spelen in dit project.
We zouden in de toekomst wel meer kunnen met het model en we willen onderzoeken hoe we het nog toepasbaarder kunnen maken voor ons mbo-onderwijs.’