Een gezond Waddengebied

Een systeemaanpak door middel van een integrale samenwerking tussen overheden, onderwijs, ondernemers én ontwerpers.

Introductie

Een toekomst zonder plasticvervuiling in het Waddengebied: dat is de ambitie van het programma Wad Gaat Om. Dit unieke project pakt de plasticproblematiek integraal en bij de bron aan. Door de krachten te bundelen, kan het Waddengebied zich ontwikkelen tot een wereldwijde voorbeeldregio hoe het plastic probleem aangepakt wordt via circulaire oplossingen.

Wat vooraf ging

In 2022 benaderde het Waddenfonds House of Design met een ambitieuze vraag: hoe kunnen we gezamenlijk een groter programma opzetten om de plasticvervuiling in het Waddengebied nog verder terug te dringen? Deze vraag kwam voort uit het succes van het lopende programma Wad van Waarde, waarin biobased design alternatieven worden ontwikkeld voor plasticvervuilende producten in de regio.

Samen met het Waddenfonds, Marcel Crul (NHL Stenden) en Hanneke Smeink (Circulair Friesland) werd een eerste inventarisatie gemaakt van de belangrijkste stakeholders. Al snel werd duidelijk dat een structurele aanpak nodig was om echte impact te maken.

Om die aanpak vorm te geven, ontwikkelde Eileen Blackmore een werkwijze die gericht is op een integrale systeemverandering, gebaseerd op vier verschillende invalshoeken. Om dit plan met alle betrokkenen uit te werken, wilde Eileen een 1,5-daagse werkconferentie organiseren. Het doel: samen met de stakeholders het programma concreet vormgeven en snel van start gaan.

In maart 2023 vond deze werkconferentie plaats, georganiseerd door Eileen Blackmore en Willemien Veele (NHL Stenden). Tijdens deze bijeenkomst werden de juiste mensen aan de juiste werkpakketten gekoppeld, en werd de basis gelegd voor het programma.

Het programma

Het programma werkt aan zowel curatieve (opruimen) als preventieve (voorkomen) maatregelen. De ambitie: een systeemverandering waarin plastic uit het gebied wordt geweerd, van kust tot haven, van strand tot horeca.

Voor de werkconferentie op Terschelling in maart 2023 werden de vier aanvliegroutes ingericht en twee ‘aanpakkers’ per route geselecteerd. Deze interdisciplinaire teams werkten samen om hun werkpakket verder vorm te geven. Het resultaat? Een integraal programma waarin de partijen hun expertise en enthousiasme bijeen brengt.

De Aanpak: Werkpakketten in Samenwerking

Het programma bestaat uit zes werkpakketten (WP’s), elk met een specifieke focus binnen de aanpak van plasticvervuiling.

WP1. Structureren van Opruimacties en Hoogwaardig Hergebruik

• Jut- en opruimacties worden gestructureerd en gecoördineerd om meer m2 op te ruimen.
• Het gejutte materiaal wordt geanalyseerd en waar mogelijk hergebruikt voor nieuwe producten die waarde toevoegen zonder nieuwe vervuiling te veroorzaken.
• Studenten van noordelijke hogescholen helpen bij het in kaart brengen van de herkomst en samenstelling van het afval.

WP2. Preventie en Reductie via Inkoop

• Ondernemers in het Waddengebied worden gestimuleerd om anders in te kopen: minder (eenmalige)plastic producten en verpakkingen.
• Samenwerking tussen ondernemers wordt bevorderd, met als doel gezamenlijke inkoop van plasticvrije alternatieven.
• Er wordt onderzocht of een plasticvrije horeca-groothandel en supermarkt in het gebied mogelijk is.

WP3. Ontwikkeling van Alternatieven

• Een Waddenmaterialen menukaart wordt ontwikkeld met producten en materialen die voldoen aan de Waddenstandaard: biobased, multi-use, in de natuur afbreekbaar en recyclebaar.
• Icoonproducten worden ontworpen als tastbare voorbeelden van circulaire alternatieven, met bijbehorende circulaire businessmodellen en retoursystemen.

WP4. Aanpak Brontoevoer vanuit Waterwegen en Havens

• Monitoring van de hoeveelheid plastic die via waterwegen en havens het Waddengebied binnenkomt.
• Samenwerking met Waddenzeehavens en recreatie- en industrieterreinen om plasticvervuiling bij de bron te voorkomen.
• Ontwikkeling van preventieve maatregelen en ontwerpplannen om verwaaiing van afval te minimaliseren.

WP5. Systeemverandering

• Ontwikkeling van een universele toolbox waarmee andere regio’s plasticvervuiling kunnen aanpakken.
• Het Waddengebied wordt een wereldwijd voorbeeld van hoe een integrale aanpak werkt, ondersteund door een online kennisplatform en een reizende tentoonstelling.
• Wet- en regelgeving die circulaire oplossingen belemmert, wordt aangepakt en waar mogelijk aangepast.

WP6. Gedragsverandering en Communicatie

• Het bevorderen van gedragsverandering is essentieel voor het succes van het programma.
• Er worden bewezen en nieuwe campagnes ontwikkeld om ondernemers, overheden en bewoners te bereiken.
• Onderzoek naar verdienmodellen voor ondernemers helpt hen te overtuigen van de voordelen van circulaire alternatieven op lange termijn.

Waarom Dit Project?

Het Waddengebied is UNESCO-werelderfgoed en verdient bescherming tegen vervuiling. Wad Gaat Om werkt aan een circulaire oplossing waarin plasticvrij de norm is en de natuur centraal staat. Samen maken we het Waddengebied een inspiratiebron voor de wereld.